گیاه بادرنجبویه دنایی یا زرین گیاه چیست؟
گیاه بادرنجبویه دنایی یا زرین گیاه (.Dracocephalum kotschyi Boiss) از تیره نعنائیان و از گونه های بومی و انحصاری ایران است و در مناطقی از جمله اصفهان، یاسوج، مازندران و تبریز رویش دارد. این گیاه یکی از مهم ترین و باارزش ترین گیاهان دارویی و معطرهی بومی کشور به شمار می آید که سر شاخه های گل دار گیاه در طب سنتی و نوین کاربرد های دارویی متعدد گزارش شده است.
زرین گیاه یکی از گیاهان دارویی است که در مناطق سردسیر می روید. در ایران فقط در سمیرم و کوه های کرکس این گیاه یافت می شود. نام های دیگر زرین گیاه عبارتست از آغ باش، گل باغچق، بادرنجبویه.این گیاه حاوی لیمونین می باشد که شبیه داروی هیوسین و ایندومتاسین عمل می کند.
فواید گیاه بادرنجبویه
بادرنجبویه در تقویت هوش و حافظه مفید بوده، درمان کننده بیماری ام اس و سرطان به خاطر داشتن ماده ای به نام زانتومیکرول است. دردهای عضلانی با مصرف این گیاه کاهش می یابد. لیمونین که یکی از اجزای اصلی زرین گیاه است جلوگیری کننده رشد قارچ،ضد تومور، ضد سرطان، عامل پیشگیری کننده ام اس، خلط آور، ضد ویروس،درمان کننده وزوز گوش و سرگیجه است. پایین آورنده تب شدید است. تقویت کننده سیستم ایمنی بدن است. ضدعفونی کننده بدن می باشد. جریان خون با خوردن زرین گیاه سرعت پیدا کرده است.
در حال حاضر این گیاه به سمت انقراض پیش می رود و این موضوع بسیار ناراحت کننده است و باید رسیدگی شود. مطالعات مختلف انجام شده روی این گیاه اثرات ضد سرطانی، ضد اسپاسم و ضددردی، ضدباکتریایی، ضد میکروبی، ضد اکسیدانی را به اثبات رسانده است. برداشت بی رویه این گیاه در مرحله گلدهی توسط افراد بومی مانع از به بذر نشستن این گیاه شده و در نتیجه باعث کاهش جمعیت این گیاه در محل شده است از طرفی برخی عوامل طبیعی مانند فرسایش و غیرطبیعی مانند بهره برداری بیرویه باعث شده است که این گیاه به گونه در حال انقراض تبدیل شود.
زرین گیاه که بصورت وحشی در نقاط وسیعی از ایران رشد می کند، از خانواده Labiatae بوده و در جنوب شرق آسیا بصورت فراوانی یافت می شود. اثرات ضد-هیپرلیپیدمی و سیستم ایمنی برای این گونه گزارش شده است.
اجزاء اصلی زرین گیاه و اثرات آن
اجزاء اصلی این گیاه شامل لیمونین، Verbenone, alpha-terpineol, ، الکل پریلیل و کاریوفیلین می باشد. اثرات درمانی اسانس زرین گیاه قابل مقایسه با هیوسین و ایندومتاسین می باشد. اثرات درمانی این گیاه شامل کاهش تب ، درد مفاصل و روماتیسم، تقویت حافظه، درمان بیماری ام اس، سریع کردن جریان خون، درمان سرگیجه، وزوزگوش و سردرد اشاره شده است.
لیمونن که یکی از اجزای اصلی اسانس زرین گیاه می باشد، به عنوان یک مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین، ضد تومور، ضد ویروس، باکتری کش، عامل پیشگیری کننده از سرطان، ضد کاندیدیا، خلط آور، مهار کننده رشد قارچها، ضد اسپاسم و مسکن موثر می باشد.
ژرانیول نیز یکی از ترکیباتی است که در اسانس زرین گیاه وجود دارد و سبب ممانعت از رشد و سنتز پلی آمین ها درسلولهای سرطانی انسان شده است .
خواص ضد سرطانی زرین گیاه: وجود ترکیب فلاونی به نام زانتومیکرول Xanthomicrol در برگهای زرین گیاه گزارش شده است که این ترکیب مسئول اصلی خاصیت ضد سرطانی در این گیاه می باشد. لازم به ذکر است که این ترکیب در عصاره زرین گیاه نسبت به داروی ضد سرطان Doxorubincin اثر قوی تری را بر علیه سلول های سرطانی از خود نشان داده است و هم چنین عوارض جانبی بسیار کمتری را از خود را بر روی موش آزمایشگاهی نشان داده است.
برای بهره مندی از خواص زرین گیاه بهتر است در فصل بهار به ارتفاعات مذکور بروید. ماه برداشت این گیاه بین اردیبهشت تا تیر ماه است. شهرهای فریدونشهر، خوانسار، فریدن و سمیرم شرایط مناسبی برای پرورش زرین گیاه دارند.